Czym tak naprawdę jest coś, co potocznie nazywamy “rozwodem kościelnym”?
Od czego taki rozwód się zaczyna?
Co jest jego celem?
Jak przebiega?
Zacznijmy od początku – z chwilą zawarcia małżeństwa kanonicznego obowiązuje domniemanie prawne jego ważności.
Małżonkowie nie mogą własną powagą twierdzić o nieważności małżeństwa. Może ją orzec jedynie trybunał kościelny po przeprowadzeniu procesu sądowego. Sprawy o stwierdzenie nieważności małżeństwa mogą być rozpatrywane jedynie przez sądy kościelne ustanowione dla poszczególnych diecezji.
Celem toczącego się procesu przed właściwie wybranym sądem jest odpowiedź na pytanie – czy małżeństwo zostało ważnie zawarte?
Pierwszą czynnością zmierzającą do rozpoczęcia postępowania jest weryfikacja i ocena stanu faktycznego sprawy oraz podstawy prawnej (kanonu prawa kanonicznego), które stanowić będą o przyjęciu sprawy do rozpatrzenia przez sąd lub jej odrzuceniu.
Proces rozpoczyna się w momencie przyjęcia dekretem skargi powodowej, złożonej przez stronę powodową – inicjującą proces – przed właściwym sądem.
Według kanonu 1672 w sprawach o nieważność małżeństwa, które nie są zarezerwowane Stolicy Apostolskiej, właściwe są :
1. trybunał miejsca, w którym małżeństwo zostało zawarte,
2. trybunał miejsca w, w którym jedna ze stron lub obie strony mają stałe lub tymczasowe zamieszkanie,
3. trybunał miejsca , w którym faktycznie trzeba będzie zebrać większość dowodów.
Rzeczony proces ma charakter pisemny, co oznacza , że strony wyrażają swoje stanowiska w pismach procesowych. Jeżeli chodzi o czas jego trwania to sędziowie i trybunały mają starać się jak najszybciej z zachowaniem sprawiedliwości, zakończyć wszystkie sprawy tak, by w trybunale pierwszej instancji nie przeciągały się powyżej roku (kan. 1453). Jednak jego faktyczny czas trwania zależy od kilku czynników min.: stopnia skomplikowania sprawy, aktywności stron podczas podczas jego przebiegu jak również ilości rozpatrywanych spraw przez sąd.
W procesie o stwierdzenie nieważności małżeństwa możemy wyróżnić cztery podstawowe etapy :
– etap wprowadzenia sprawy,
– etap dowodzenia,
– etap dyskusji sprawy,
– etap wyrokowania .
Proces kończy się wydaniem i ogłoszeniem wyroku, który rozstrzyga spór w pierwszej instancji. Strona, która czuje się pokrzywdzona wydanym wyrokiem może wnieść apelację do wyższej instancji .
Magdalena Furmańczuk – prawnik ekspert prawa kanonicznego.
