OCZAMI PRAWNIKA – WŁADZA RODZICIELSKA
Często pytacie się Państwo, czym owa władza rodzicielska faktycznie w praktyce orzeczniczej jest, i jak wygląda jej sprawowanie w świetle formalnym?
W poniższym artykule postaram się odpowiedzieć na oba te pytania.
ROZSTRZYGNIĘCIA WZGLĘDEM DZIECI.
Rozstrzygamy o dzieciach gdy przysługuje nam władza rodzicielska. A przysługuje ona obojgu rodzicom od chwili narodzenia dziecka, aż do jego pełnoletniości (art. 92 i 93 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego – dalej: „krio”).
Władza rodzicielska wiąże się z obowiązkami. W przypadku niedochowania obowiązków można ją ograniczyć, zawiesić lub jej pozbawić. Podstawowym obowiązkiem rodzica posiadającego władzę rodzicielska jest – obok pieczy nad dzieckiem – wychowanie dziecka (art. 95 krio). Wychowanie dziecka polega na trosce o jego rozwój fizyczny i duchowy oraz przygotowaniu należytym dziecka do pracy dla dobra społeczeństwa z uwzględnieniem uzdolnień dziecka. O tym wprost mówi norma prawna zawarta w przepisu art. 96 krio.Jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, każde z nich jest obowiązane i uprawnione do jej wykonywania. Jednakże o istotnych sprawach dziecka rodzice rozstrzygają wspólnie; w braku porozumienia między nimi rozstrzyga sąd opiekuńczy (art. 97 krio).
TROSKA O DOBRO DZIECKA PRZEJAWIA SIĘ TEŻ W REGULARNYM PŁACENIU ALIMENTÓW.
Obowiązek alimentacyjny mieści się w katalogu obowiązków troszczenia się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka nałożonych na rodziców w art. 96 § 1 k.r.i o. Trudna sytuacja materialna i życiowa rodziców nie zwalnia ich od obowiązku świadczenia na potrzeby dzieci. Rodzice obowiązani są dzielić się z dziećmi nawet bardzo szczupłymi dochodami (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie, LEX nr 1960662 – wyrok z dnia 30 grudnia 2015 r.III AUa 472/15).
JESZCZE O WŁADZY RODZICIELSKIEJ
Pozostawienie władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom jest możliwe, jeżeli przedstawią oni porozumienie (Plan Wychowawczy) co do sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymania kontaktów oraz jeżeli istnieje pozytywna prognoza co do współdziałania w przyszłości w sprawach dziecka.
Porozumienie, jak sama nazwa wskazuje, powinno być zawarte przez rodziców żyjących w zgodzie.
Ustawodawca wprowadził instytucje porozumienia w art. 107 § 2 k.r.io.. Porozumienie, podlega ocenie pod kątem zgodności z dobrem dziecka. Należy przyjąć, że stanowi ono specyficzną czynność prawa rodzinnego, która podlega kontroli sądu. Do oceny porozumienia należy stosować art. 58 k.c. Porozumienie jest nie tylko czynnością z zakresu prawa materialnego, ale także czynnością z zakresu postępowania cywilnego. Nie ma przeszkód, ażeby stosować do niego przepisy regulujące ugodę zawartą przed sądem.
Powierzenie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców nie oznacza, że nie można zobowiązać go do określonego postępowania ze wskazaniem sposobu kontroli, wydając odpowiednie zarządzenie na podstawie art. 109 § 2 pkt 1 k.r.o. (zob. postanowienie SN z 12.09.1978 r., III CRN 158/78, za: J. Gudowski, Kodeks rodzinny…, s. 370 i n.).
Gdy nie dochodzi do porozumienia, władzę rodzicielska pozostawiamy jednemu z rodziców. Władze rodzicielska pozostawia się temu z rodziców, który daje lepszą gwarancję wykonywania pieczy nad małoletnim dzieckiem (postanowieniem SN z 1.02.2000 r., III CKN 1148/99, LEX nr 306669.
OGRANICZENIE WŁADZY RODZICIELSKIEJ
Sąd opiekuńczy może zobowiązać rodziców oraz małoletniego do określonego postępowania (np. aby dziecko zaprowadzili do przedszkola, szkoły), określić, jakie czynności nie mogą być przez rodziców dokonywane bez zezwolenia sądu (np. zabrać na wyjazd za granicę), albo poddać rodziców innym ograniczeniom, jakim podlega opiekun; poddać wykonywanie władzy rodzicielskiej stałemu nadzorowi kuratora sądowego; zarządzić umieszczenie małoletniego w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka albo w instytucjonalnej pieczy zastępczej albo powierzyć tymczasowo pełnienie funkcji rodziny zastępczej małżonkom albo zarządzić umieszczenie małoletniego w zakładzie opiekuńczo-leczniczym, w zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym lub w zakładzie rehabilitacji leczniczej (tak to jest art. 109 krio).
Sąd może zabrać dziecko gdy rodzice nie dochodzą do porozumienia , a ich konflikt powoduje, że dziecku będzie lepiej w rodzinie zastępczej. Sprawę o uregulowanie sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej rozpoznaje sąd rejonowy w trybie postępowania nieprocesowego (art. 507 k.p.c.). Wniosek wnosi się do wydziału rodzinnego i nieletnich. Wniosek powinien spełniać wymagania przewidziane dla pozwu, określone w art. 187 k.p.c., a także wymogi formalne stawiane każdemu pismu procesowemu, wskazane w art. 126 k.p.c. We wniosku należy wymienić wszystkich zainteresowanych udziałem w sprawie (art. 511 § 1 k.p.c.). Wnioskodawcą jest z reguły jeden z rodziców, a uczestnikiem drugi z nich.
Ten tekst nie wyczerpuje tematu. Jest zainspirowany sprawami, jakie do nas trafiają, a jednoczenie zawiera wiele informacji przekazywanych klientom na pierwszym spotkaniu.
Jeżeli mają Państwo jakies pytania w tej, lub innych kwestiach – zapraszam do kancelarii.
Mecenas Maryla Mikołajewska